HUKUKİ AÇIDAN FORFAİTİNG

AV. ORHAN İMRAK

İSTANBUL, 2024

İÇİNDEKİLER

ÖZET.. ii

ABSTRACT.. iii

1       FORFAİTİNG KAVRAMI VE TANIMI. 1

2       FORFAİTİNG’İN DÜNYADA VE TÜRKİYE’DEKİ TARİHSEL GELİŞİMİ. 2

2.1        Dünyadaki Gelişimi 2

2.2        Türkiye’deki Gelişimi 2

3       FORFAİTİNG SİSTEMİNİN TARAFLARI. 3

4       FORFAİTİNG’DE İSTENEN KOŞULLAR.. 4

5       FORFAİTİNG SÖZLEŞMESİNİN KONUSU.. 4

6       FORFAİTİNG SÖZLEŞMESİNİN KURULUŞ SÜRECİ. 5

6.1        İhracat Gerçekleşmeden Önce Forfaiting İşlemine Başlanması 5

6.2        İhracatın Gerçekleşmesinden Sonra Forfaiting İşlemine Başlanması 5

6.3        İşleyiş Süreci 5

7       FORFAİTİNG İŞLEMİNİN RİSKLERİ. 7

8       FORFAİTİNG İŞLEMİNİN MALİYETİ. 8

8.1        İskonto Oranı 8

8.2        Taahhüt Ücreti 9

8.3        Opsiyon Ücreti 9

8.4        Bekleme Ücreti 10

9       FORFAİTİNG SÖZLEŞMESİNİN AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI. 10

10         SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİ. 13

11         SÖZLEŞMEYE UYGULANACAK HUKUK KURALLARI. 13

SONUÇ.. 13

KAYNAKÇA.. 15

ÖZET

Forfaiting, ihracatçı firmaların yurt dışı müşterilerinden tahsil etmesi gereken alacaklarını, finansal kuruluşlara sattıkları bir finansman işlemidir. Forfaiting işleminde, ihracatçı firma ile finansal kuruluş arasında bir sözleşme yapılır. Ancak, forfaiting işleminin hukuki boyutunu tam olarak kavrayabilmek için, bu sözleşmenin yanı sıra, ithalatçı firma, aval veren veya garantör gibi diğer tarafların da hukuki ilişkilerini de incelemek gerekir.

Yukarıda bahsedilen durumdan dolayı, çalışmamızda forfaiting işleminin hukuki boyutunu inceleyerek sözleşmenin kavram ve tanımını, taraflarını, konusunu, kuruluş süreci ile beraberinde gelen risk ve maliyetlerini, son olarak da sözleşmenin sona ermesi konuları ele alacağız.

Anahtar Kelimeler: Forfaiting Sözleşmesi, Forfaiter, Forfaitist, İthalatçı, Garanti

ABSTRACT

Forfaiting is a financial transaction wherein exporting firms sell their receivables from foreign customers to financial institutions. In the forfaiting process, a contract is established between the exporting company and the financial institution. However, to comprehensively grasp the legal dimension of forfaiting, it is imperative to scrutinize not only this contract but also the legal relationships of other parties involved, such as the importing company, aval provider, or guarantor.

As abovementioned, our study will meticulously examine the legal aspects of the forfaiting process, elucidating the conceptual framework and definition of the contract, its parties, subject matter, establishment process, along with the associated risks and costs. Last but not least, the termination of the contract will be addressed.

Keywords: Forfaiting Agreement, Forfaiter, Forfaitist, Importer, Guarantee.

1        FORFAİTİNG KAVRAMI VE TANIMI

Forfaiting, bir dış satım finansman yöntemidir. Bu yöntem Latincede, alacak haklarının kayıtsız şartsız olarak (ihracatçı firmaya rücu etme hakkı olmaksızın)  satın alınmasını kapsar. Bu yöntemin adı, Fransızca’da “hakların teslimi” anlamına gelen “â forfait” sözcüğünden türetilmiştir. Bu yöntem, dünyanın birçok ülkesinde aynı kökten gelen kelimelerle ifade edilmektedir.

Bu sözleşme türü, Türk hukukunda özel bir düzenlemeye tabi değildir. Bu nedenle, bu sözleşme türünün hukuki niteliğini belirlemek için doktrin ve uygulamada benimsenen tanımlar ve ölçütler birlikte değerlendirilmelidir. Doktrinde yer alan bazı tanımlara baktığımızda:

“Forfaiting, ihracat işlemlerinden doğan orta vadeli alacakların, geri dönülmez olarak, forfaiting ortaklığına satılmasıdır”[1]

“Forfaiting, bir ihracatçının yapmış olduğu vadeli satıştan doğan ve bir kambiyo senedi (bono, poliçe), garanti mektubu ve alacağın devrine izin veren başka bir araç ile belgelenmiş alacakların, ihracatçının kendisine veya anılan belgelerin lehtarına rücu etme şartı olmaksızın bir finansman kuruluşu tarafından satın alınması (iskonto edilmesi) işlemidir”[2]

“Forfaiting, çoğu zaman dış ticaret işlemlerinden doğan ve vadesi ilerideki bir tarihte gelecek olan alacakların bir banka ya da bu konuda uzmanlaşmış bir finansman kuruluşu tarafından satın alınmasıdır”[3]

Doktrinde yapılan bu tanımlardan yola çıkılarak forfaiting sözleşmesinin tüm unsurlarını kapsayacak şekilde şöyle bir tanım yapılabilir:

Forfaiting bir dış satım sözleşmesi olup mal veya hizmet ihracatından doğan orta ve uzun vadeli, ( 3-6 aydan 10 yıla kadar) genelde bir bono veya poliçe ile düzenlenmiş, bir banka garantisi taşıyan alacakların, ihracatçıya rücu edilme şartı olmaksızın ihracatçıdan devir ve satın alınmasıdır.

2        FORFAİTİNG’İN DÜNYADA VE TÜRKİYE’DEKİ TARİHSEL GELİŞİMİ

2.1       Dünyadaki Gelişimi

Forfaiting sözleşmesinin ortaya çıkışı 1960’lı yıllara kadar dayanmaktadır. Bu yıllarda dünya ticaretinde önemli gelişmeler yaşanmış ve gelişmekte olan ülkelerin önemi artmıştır. Özellikle ihracatçıların daha uzun vadeli ödemeye taleplerinde bulunması ihracatçıların sermaye ve kaynaklarının yetersiz kalmasına sebebiyet vermiştir. İşte bu durum forfaiting sözleşmesinin ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır.

İlk forfaiting işlemi 1962 yılında Amerika Birleşik Devletleri ile Sovyetler Birliği arasında gerçekleşmiştir. “ABD’nin peşin satış işlemine karşılık Sovyetler Birliği’nin kredili mal ithalatında ısrar etmeleri sonucu İsviçre Bankaları, Sovyetler Birliği’nin borç senedi karşılığında ABD’li ihracatçıların alacaklarını satın alma yöntemini geliştirmiştir. (Yalçıner, Bal, Kurt, Aksoy, & Tanrıöven, 2011, s. 27).” Böylece İsviçre Bankaları senet bedellerini forfaiting yöntemiyle ıskonto ederek, ABD’li ihracatçı firmalara ödemiştir.

Bu sözleşmeye ilişkin ilk kurallar Uluslararası Forfaiting Birliği ile Uluslararası Ticaret Odasının düzenlemiş olduğu Uniform Rules for Forfaiting- URF800 olup 1 Ocak 2023 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

2.2       Türkiye’deki Gelişimi

Türkiye’de ise ilk yasal düzenleme, Merkez Bankası’nın 1-M sayılı 5 Temmuz 1991 tarihli genelgesi gösterilebilir.

Türkiye’de başlangıçta forfaiting işlemlerinin uygulanması ithalatçı taraf olarak gerçekleşmiştir. Bunun sebebi o dönemde Türkiye’nin yatırım malı satıcısı değil alıcısı konumunda olmasıydı. Türkiye bu konumu ile forfaiting işleminde alıcı taraf olmakta ve garantör bankadan garanti alarak vadeli alım yapmanın avantajlarından yararlanmaktaydı (Yalçıner, Bal, Kurt, Aksoy, & Tanrıöven, 2011, s. 47).[4]

Türkiye, 1980’li yıllardan itibaren dışa açılma politikaları ve ihracata dayalı bir sanayileşme politikası uygulamaya başlamıştır. Bu politikalar doğrultusunda ihracat, ülke ekonomisi için önemli bir büyüme motoru haline gelmiştir.

İhracatın artması, ihracatçı firmaların finansman ihtiyacını da beraberinde getirmiştir. Bu ihtiyacı karşılamak için devlet, ihracatçı firmalara çeşitli nakit teşvikler sağlamıştır. Ancak, 2000’li yıllardan itibaren bu teşvikler kredilerle desteklenmeye başlanmıştır.

Kredi destekli ihracat finansmanı, bankaların ihracatçı firmaların ihtiyaçlarını karşılayabilmek için yeni finansal hizmetler geliştirmesini zorunlu hale getirmiştir. Bu kapsamda, forfaiting Türkiye’de uygulama alanı bulmuştur.

Forfaiting, ihracatçı firmaların, ihracatlarından doğan ve belli bir ödeme planına göre tahsil edilecek olan alacaklarını, bir banka veya finansman kuruluşu tarafından satın alınması işlemidir. Forfaiting, ihracatçı firmalara, vadeli ihracatlarını nakde çevirerek, kısa vadeli finansman ihtiyaçlarını karşılama imkanı sunmaktadır.

Forfaiting’in daha da yaygınlaşması için, ihracatçı firmaların forfaiting hakkında bilgilendirilmesi ve forfaiting işlemlerinin basitleştirilmesi gerekmektedir. Bu konuda, devlet ve özel sektör tarafından ortak bir çalışma yapılması faydalı olacaktır.

Forfaiting maliyetlerinin düşürülmesi için de çeşitli çalışmalar yapılabilir. Örneğin, forfaiting işlemlerinde kullanılacak sigorta poliçelerinin devlet tarafından desteklenmesiyle maliyetler azaltılabilir.

Forfaiting, ihracatın finansmanında önemli bir potansiyele sahiptir. Bu potansiyelin hayata geçirilmesi için de gerekli çalışmaların yapılması gerekmektedir.

3        FORFAİTİNG SİSTEMİNİN TARAFLARI

Forfaiting sözleşmesinin dört tarafı vardır. Bunlar;

• İhracatçı (Alacaklı – Forfaitist): Forfaiting işleminin başlatıcısı olan, alacaklarını forfaiter’e satan ve kredili olarak malı ihraç eden taraftır.
• İthalatçı (Müşteri- Borçlu): Mal veya hizmetleri satın alan taraftır. Forfaiting sözleşmesi, ithalatçıya ödeme kolaylığı sağlamak amacıyla kullanılabilir.
• Forfaiter (Banka ya da Finansman Kuruluşu): Forfaiting işlemini gerçekleştiren, senetleri satın alan ve ihracatçının finansmanını sağlayan banka veya finansman kuruluşudur.
• Garantör Banka: İthalatçının, ihracatçıya karşı olan alacaklının alacağın ödenmemesi durumunda senedin ödeneceğini garanti eden bankadır.

4        FORFAİTİNG’DE İSTENEN KOŞULLAR

Forfaiting işleminin başlayabilmesi için bazı temel koşulların yerine getirilmesi gerekir[5]:

• İhracatçı firmanın ithalatçısına en az altı ay vadeli satış yapmayı kabul etmesi gerekir,
• İhracatçı, satış sonucu oluşan alacaklarını vade ile orantılı olarak takside bağlar ve karşılığında vade tarihinin yazılı olduğu senetleri alır,
• Forfaiting şirketi, bu senetler için banka veya bir kamu kuruluşundan senetlerin ödenmesinin garanti edilmesini talep eder.
• İhracatçı firmanın, ithalatçı firmanın ülkesine ait mevzuatı, poliçe ve bono şekillerini bilmesi gerekir.
• İthalatçı adına aval veya garanti verecek bankanın garanti verebilecek bir nitelikte olması gerekir.
• Forfaiting şirketine ödenecek faizin ihracatçı tarafından malın fiyatına ekleneceğinin ithalatçı işletme tarafından kabul edilmesi gerekir.
• Forfaiting işleminde forfaiting şirketi çok dikkatli olmalıdır. Bu finansman yöntemini kullanan işletmelerin risklerinin düşük olması gerekir. Aksi halde forfaiting şirketi talebi kabul etmez.

5        FORFAİTİNG SÖZLEŞMESİNİN KONUSU

Forfaiting, ihracatçının dış ticaret işlemlerinden doğan alacaklarının (bu alacakların kaynağı genellikle bir mal satışıdır. Ancak, forfaiting işlemi, ihracat lisansı verilmesi, montaj, personel eğitimi gibi işlemlerden doğan alacakların satın alınmasını da kapsayabilir.) forfaiter tarafından belirli bir bedel karşılığında satın alınmasıdır. Bu alacakların vadesi genellikle orta ve uzun vadeli olup, kambiyo senetlerine (poliçe ve bono) dayanmaktadır. Bu da alacağın ciro edilerek kolayca devrini sağlamaktadır.

Kambiyo senetlerinde yer alan ciro, senet üzerindeki hak sahipliğini gösterir. Bu sayede, senet üzerinde hak sahibi olan kişi, senet bedelini talep edebilir. Ciro, borçlunun da hak sahibi olmayan bir kişiye ödeme yaparak borçtan sorumlu olmaya devam etmesi riskini önler (temlik cirosunun teşhis fonksiyonu).

6        FORFAİTİNG SÖZLEŞMESİNİN KURULUŞ SÜRECİ

6.1       İhracat Gerçekleşmeden Önce Forfaiting İşlemine Başlanması

İhracatçı, forfaiting işlemini kullanarak ihracatını finanse etmeyi planlıyorsa, ilk olarak forfaiter’e başvurur. Forfaiter, ihracatın gerçekleşme riskini değerlendirir ve ihracatçıya forfaiting maliyetini bildirir. İhracatçı, teklifi kabul ederse, forfaiting maliyetini satış fiyatına ekler ve ithalatçıya kredili satış teklifi yapar. İthalatçı da teklifi kabul ederse, ihracat gerçekleşir.

6.2       İhracatın Gerçekleşmesinden Sonra Forfaiting İşlemine Başlanması

İhracatçı, ihracatını gerçekleştirdikten sonra, forfaiting işlemini kullanarak alacaklarının tahsilini hızlandırmayı planlıyorsa, ilk olarak forfaiting kuruluşuna başvurur. Forfaiter, ihracatın gerçekleşme riskini değerlendirir ve ihracatçıya forfaiting maliyetini bildirir. İhracatçı, teklifi kabul ederse forfaiting sözleşmesi kurulmuş olur.

6.3       İşleyiş Süreci

Forfaiting işleminde ihracatçı, forfaiter’e aşağıdaki bilgileri sunmalıdır:

• İhracatçının adı ve ülkesi: İhracatçının kimliği ve bulunduğu ülke hakkında bilgi sağlar.
• İthalatçının adı ve ülkesi: İthalatçının kimliği ve bulunduğu ülke hakkında bilgi sağlar.
• Alacakların şekli: Alacakların kambiyo senedi, garanti mektubu veya başka bir belgeye dayalı olup olmadığı hakkında bilgi sağlar.
• Garantörün adı ve bulunduğu ülke: Alacakların garantiye bağlanmış olması durumunda, garanti veren kişinin kimliği ve bulunduğu ülke hakkında bilgi sağlar.
• Senetlerin tutarı ve vadeleri: Alacakların tutarları ve vadeli olup olmadıkları hakkında bilgi sağlar.
• Forfaitinge konu olan malların cinsi ve miktarı: Alacakların hangi mal satışından kaynaklandığı hakkında bilgi sağlar.
• Talep edilen kredinin tutarı, vadesi, para birimi: Forfaiting işleminde talep edilen kredinin tutarı, vadesi ve para birimi hakkında bilgi sağlar.
• Sevk belgesinin teslim tarihi: Malların teslim tarihini belirtir.
• Poliçe ve bonoların ödeme yeri: Alacakların hangi yerde ödeneceği hakkında bilgi sağlar.
• Taraflar arasında gerekli görülen belgeler: Forfaiting işleminin gerçekleştirilmesi için gerekli olan diğer belgeler hakkında bilgi sağlar.

Forfaiting işleminin işleyişi aşağıdaki gibi gerçekleşir[6]:

• İhracatçı ile ithalatçı arasında satış sözleşmesi imzalanır ve ihracatçı malları sözleşmeye uygun bir şekilde ithalatçıya gönderir,
• İthalatçı vadeli satın aldığı mallara karşılık vereceği borç senetlerine ya da ihracatçının göndereceği poliçelere kendi bankasından aval ya da garanti alır,
• İthalatçı, aval ya da garanti verilmiş borç senetlerini gönderilen mallar karşılığında ihracatçıya verir,
• İhracatçı firma alacaklarını nakde çevirmek için forfaiting şirketi ile belli bir iskonto oranından anlaşır ve forfaiting sözleşmesini imzalar,
• İhracatçı alacak hakkını temsil eden borç senetlerini sözleşmenin koşullarına uygun olarak forfaiting şirketine devreder,
• Forfaiting şirketi devredilen senetleri iskonto ederek bedelini ihracatçıya öder ve böylece ihracatçı firma likiditesini arttırmış olur.
• Forfaiting şirketi elindeki senetleri tahsil edilmek üzere vadesi geldiğinde garantör bankaya verir,
• Garantör banka da senetleri ödenmek üzere ithalatçıya ileterek bedellerini tahsil eder,
• Garantör banka senet bedellerini forfaiting şirketine iletir ve böylece kredi borcu geri ödenmiş olur.

Şekil 1. Forfaiting İşleminin İşleyişi[7]

7        FORFAİTİNG İŞLEMİNİN RİSKLERİ

• Politik Risk: Borçlunun bulunduğu az gelişmiş, politik durumu (savaş, devrim veya sosyal) karışık olan ülkelerde risk daha fazladır. Forfaiting işleminde oluşan politik risk banka üzerinde kalır. Eğer banka politik risk yaşamak istemiyorsa sigortalamaya başvurabilir.
• Transfer Riski: Borçlunun, borç ödemesini yapmasına rağmen tahsil edecek olan tarafın ülkesinde uygulanan kambiyo sınırlamaları ve döviz yetersizliği nedeniyle borçlunun transfer işleminin gerçekleşmemesine neden olur.
• Döviz kuru Riski: Başka ülke para cinsinden bir sözleşme yapılmış ise kurların ani değişmesi satıcıyı zarara uğratacaktır.
• Ticari Risk: Borçlunun ödeme güçlüğü çekmesi ya da kasıtlı olarak borcunu ödememesidir.
• Faiz oranı Riski: Faizlerin dalgalanması sonucunu Forfait işleminin borçlular ve forfaiter açısından riskini arttırıp ya da azaltmaktadır.

8        FORFAİTİNG İŞLEMİNİN MALİYETİ

Forfaiting sözleşmesinde ihracatçı yönünden dört maliyet unsuru bulunmaktadır. Bunlar; iskonto oranı, taahhüt ücreti, opsiyon ücreti ve bekleme ücretidir.

8.1       İskonto Oranı

Forfaiting işleminde, ihracatçı firma elindeki kıymetli evrakları forfaiting şirketine sunar ve karşılığında peşin ödeme alır. Forfaiting işleminde, iskonto oranı, taraflar arasında anlaşmaya varılarak belirlenir. İskonto oranı belirlenirken, uluslararası piyasalarda oluşan faiz oranları göz önünde bulundurulur. İskonto oranı, sabit bir oran üzerinden yapılır.

İskonto oranı belirlendikten sonra, forfaiting şirketinin üstlendiği riskler göz önünde bulundurularak, faiz oranına bir risk primi eklenir. Risk primi, forfaiting şirketinin alacaklarının tahsil edilememesinden kaynaklanan riski karşılamak için eklenir.

Senedin satıcısı ile forfaiting şirketi arasında iskonto oranı iki şekilde saptanır. Birincisinde, satıcı mal satışını gerçekleştirmeden önce, ikincisinde ise mal satışını gerçekleştirip senetleri eline geçirdikten sonradır. Birinci yöntemin daha güvenli olduğu görülür. Çünkü satıcı firma satışını gerçekleştirdikten sonra eline geçecek olan senetlerin iskonto edileceğinden ve iskonto maliyetinin ne düzeyde olacağından emindir. İkinci yöntemde ise bu güvence yoktur[8].

Forfaiting işleminin iskonto oranını etkileyen faktörler şunlardır:

• Sözleşme süresi: Sözleşme süresi ne kadar uzun olursa, forfaiting şirketinin üstlendiği risk de o kadar artar. Bu nedenle, sözleşme süresi arttıkça, iskonto oranı da artar.
• İthalatçının kredi değerliliği: İthalatçının kredi değerliliği ne kadar yüksek olursa, forfaiting şirketinin üstlendiği risk de o kadar azalır. Bu nedenle, ithalatçının kredi değerliliği arttıkça, iskonto oranı da azalır.
• Para ve döviz piyasasının durumu: Para ve döviz piyasasında faiz oranları arttıkça, forfaiting şirketinin maliyeti de artar. Bu nedenle, para ve döviz piyasasında faiz oranları arttıkça, iskonto oranı da artar.
• Döviz cinsi: Döviz cinsi ne kadar riskli olursa, forfaiting şirketinin üstlendiği risk de o kadar artar. Bu nedenle, döviz cinsi riskli olduğunda, iskonto oranı da artar.

Forfaiting işleminde daha çok risk oluşturan faktörler ise:

• Politik istikrarsızlık: İthalatçının ülkesinde siyasi istikrarsızlık varsa, forfaiting şirketi alacağını tahsil etmekte sorun yaşayabilir. Bu nedenle, siyasi istikrarsızlık olduğunda, iskonto oranı artar.
• Transfer yapılamaması: İthalatçının ülkesinden döviz transferi yapılamıyorsa, forfaiting şirketi alacağını tahsil etmekte sorun yaşayabilir. Bu nedenle, transfer yapılamaması olduğunda, iskonto oranı artar.

Forfaiting şirketi, borçlu ülkenin risk düzeyini göz önünde bulundurarak, ülkeden ülkeye değişen bir prim oranı belirler. Bu prim oranı, forfaiting şirketinin alacaklarının tahsil edilememesinden kaynaklanan riski karşılamak için eklenir. Forfaiting şirketi, kendi yönetim masraflarını da prime ekleyebilir.

8.2       Taahhüt Ücreti

Taahhüt ücreti, ihracatçının ihracat işlemini gerçekleştirmeden önce, bankaya yapmış olduğu teklifin ihracat işlemi kesinleşinceye kadar sabit kalmasını sağlamak için bankaya ödediği bedeldir[9].

Bu ücret, genellikle aylık olarak ve peşin ödenir. Taahhüt ücreti, ihracat işleminin toplam bedelinin binde 5’i kadardır.

Taahhüt ücreti, ihracatçının ihracat işlemiyle ilgili maliyetlerini artıran bir unsurdur. Bu ücret, ihracatçının teklifinin geçerliliğini koruması için ödediği bir bedeldir. Bu nedenle, ihracatçı, taahhüt ücretini göz önünde bulundurarak malın satış fiyatını belirler.

Taahhüt ücretinin ihracatçının maliyetlerini artırması nedeniyle, ihracatçılar bu ücreti düşürmek için bazı yöntemler kullanmaktadır. Bu yöntemler arasında, bankayla yapılan anlaşmalar, taahhüt süresinin kısaltılması ve ihracat işleminin hacminin artırılması sayılabilir.

8.3       Opsiyon Ücreti

Opsiyon ücreti, forfaiting işleminde forfaiting şirketinin ihracatçı firmaya verdiği bir seçenek hakkı karşılığında aldığı ücrettir. Bu ücret, senetlerin bedeli üzerinden sadece bir defa alınır ve opsiyon süresinin uzunluğuna bağlı değildir.

Opsiyon ücreti, forfaiting şirketinin riskini karşılamak için alınır. Forfaiting işleminde, forfaiting şirketi ihracatçı firmanın alacaklarını tahsil etme riskini üstlenir. Bu risk, opsiyon süresi boyunca devam eder. Bu nedenle, forfaiting şirketi, opsiyon ücretini yüksek bir yüzde olarak belirler.

Opsiyon süresi üç gün veya daha kısa ise, forfaiting şirketi opsiyon ücreti almaz. Bu süre, forfaiting işleminin riskinin düşük olduğu kabul edildiği için, forfaiting şirketi bu süre için opsiyon ücreti talep etmez.

Forfaiting şirketi, opsiyon ücretini kaç günlük bir süreden sonra alacağını şirket politikasına ve piyasadaki koşullara göre belirler. Örneğin, şirket politikası gereği üç günden sonra opsiyon ücreti talep eden bir forfaiting şirketi, piyasadaki koşulların elverişli olması durumunda bu süreyi iki güne düşürebilir.

Opsiyon ücreti, senet bedeli üzerinden genellikle % 0,125 oranında alınır. Bu ücret, forfaiting şirketinin riskini karşılamak için alınan bir güvenlik sigortası olarak kabul edilebilir.

8.4       Bekleme Ücreti

Forfaiting şirketi, iskonto miktarını belirlerken, işlemin tamamlanması sırasında yaşanabilecek herhangi bir gecikmeyi de hesaba katar. Bu gecikme nedeniyle, forfaiting şirketinin fonları bloke olur ve bu da şirkete bir maliyet oluşturur. Bu maliyeti karşılamak için, forfaiting şirketi, bekleme süresi için bir ücret talep eder.

Bekleme süresi, genellikle iki veya üç gündür. Bu süre, forfaiting şirketinin, ihracatçı firmadan alacağı belgeleri incelediği ve gerekli işlemleri tamamladığı süredir. Bekleme süresi için alınan ücret, iskonto miktarına eklenir. Bu ücret, genellikle %0,1 ile %0,5 arasında değişir.

9        FORFAİTİNG SÖZLEŞMESİNİN AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI

• İhracatçının Avantajları
• Forfaiting maliyetinin belli olması, ihracatçıya gelecekte ne kadar ödeme yapacağını bilmesini sağlar. Bu da ihracatçının, mal veya hizmet satışından elde edeceği geliri ve giderleri tahmin etmesini kolaylaştırır. Bu sayede, ihracatçı, uzun vadeli planlar yapabilir ve finansal risklerini azaltabilir.
• Forfaiting işleminde, forfaiting şirketi ihracatçıya sabit bir faiz oranı sunar. Bu faiz oranı, genellikle forfaiting işleminin başlangıcında belirlenir ve işlemin sonuna kadar geçerlidir. Bu sayede, ihracatçı, faiz oranlarında yaşanan değişimlerden etkilenmez.
• Forfaiting işlemi, genellikle standart bir formatta gerçekleştirilir. Bu da işlem sürecinin daha kolay ve hızlı olmasını sağlar.
• Forfaiting işleminde, forfaiting şirketi, ihracatçıdan genellikle az sayıda belge talep eder. Bu da belgelerin hazırlanma sürecini kısaltır.
• İşletme, forfaiting işlemini kullanarak, vadeli ihracat satışlarından kaynaklanan alacaklarını hemen nakde çevirebilir. Bu sayede, işletmenin likiditesi artar.
• Forfaiting işleminde, forfaiting şirketi, ihracatçının alacaklarını satın alarak, alacakların tahsil edilmemesinden kaynaklanan riski üstlenir. Bu sayede, ihracatçı politik risk, döviz kuru riski, ticari risk, faiz riski ve transfer riski gibi risklerden korunmaktadır
• İhracatçının Dezavantajları
• Forfaiting işlemi, ihracatçının alacaklarının tahsil edilmemesinden kaynaklanan tüm riskleri üstlenir. Bu nedenle, forfaiting şirketi, bu riskleri karşılamak için daha yüksek bir faiz oranı talep eder.
• İhracatçı, garantör bankanın güvenilirliğini kanıtlamak için, forfaiting şirketine belgeler sunmalıdır. Bu belgeler, forfaiting şirketinin, garantör bankanın mali durumunu ve kredi geçmişini değerlendirmesine yardımcı olur. Bu süreç zaman alabilir.
• Forfaiting işleminde, ihracatçının, ithalatçı ülkenin bono, poliçe, garanti ve aval konusundaki mevzuatını bilmesi önemlidir. Bu mevzuat, alacakların tahsil edilmesini etkileyebilecek çeşitli hükümleri içerebilir. Bu hükümlerin bilinmemesi, ihracatçının risklerini artırabilir.
• Forfaiting işlemi, ihracatçıdan, alacakları satın alma karşılığında, bir komisyon ücreti talep eder. Bu komisyon ücreti, forfaiting işleminin bir maliyetidir. Forfaiting işleminin komisyon ücreti, diğer finansman araçlarına göre daha yüksektir. Bunun nedeni, forfaiting işleminin, ihracatçının alacaklarının tahsil edilmemesinden kaynaklanan tüm riskleri üstlenmesidir.
• İthalatçının Avantajları
• Sabit faizli finansman imkanı ithalatçı için de geçerlidir
• İthalatçının, forfaiting işlemini gerçekleştirmek için sadece birkaç adım atması gerekir. Bu adımlar kısa sürede tamamlanabilir. Bu, ithalatçının finansman ihtiyacını hızlı bir şekilde karşılamasına olanak tanır.
• İthalatçı, yatırımlarını finanse etmek için, yatırım indiriminden yararlanabilir. Bu indirim, yatırımın maliyetini azaltarak, yatırımcının yatırım kararını almasını kolaylaştırır.
• İthalatçı banka kredisi kullanmak zorunda kalmaz.
• Bankadan garanti şeklinde yararlanmakta, eğer kredi kullanmak isterse kredi limitleri dolmamış olmaktadır[10].
• Forfaiting işlemi, ithalatçının finansman yükünü azaltmak için, malın bedelini taksitlere bölerek ödemesini sağlayan bir finansman aracıdır.
• İthalatçının Dezavantajları
• İthalatçı, garanti veya aval için forfaiting şirketine komisyon ücreti (forfaiting işleminin riskini yansıtmakta) ödemek zorundadır. Bu ücret, forfaiting işleminin maliyetini artırmaktadır.
• Garantör banka tarafından ithalatçı lehine verilen krediler, ithalatçının kredi limitini azaltır.
• Forfaiting şirketi, finansman riskini ve maliyetini karşılamak için, ithalatçıdan yüksek düzeyde faiz ve komisyon ücreti talep eder.
• Forfaiting işleminin maliyetinin ithalatçıya yansıtılması, ithalatçının rekabet gücünü azaltabilir. Bu durum, ithalatçının satışlarını ve karını olumsuz etkileyebilir.
• Poliçe ve bono, kambiyo senetleri olarak, yasal bir temele sahiptir. Bu nedenle, ithalatçı, vadeli olarak ithal edilen malların bedelini, poliçe veya bono ile taahhüt ettiği takdirde, bu bedeli her koşulda ödemek zorundadır.
• Forfaiter Bakımından Avantaj ve Dezavantajlar
• Forfaiting işleminde kullanılan belgeler, basit bir yapıya sahiptir. Bu durum, forfaiting işleminin hızlı ve kolay bir şekilde gerçekleşmesini sağlar.
• Dış satıcıdan alınan senetler belirli bir hukuki yapıya sahip oldukları için kolayca devredilebilir niteliktedir. Bu durum, senetler üzerinde hak sahibi olan kişilerin, bu hakları üçüncü kişilere devretmelerine olanak tanır.
• Forfaiting kuruluşu, birtakım riskleri üstlendiği için, forfaiting işleminden elde ettiği net kazancı yüksek tutmaktadır. Bu durum, forfaiting kuruluşunun, bu riskleri karşılamak için gerekli finansmanı sağlayabilmesini ve finansman işlemlerinden kar elde edebilmesini sağlamaktadır.
• Garantör Bakımından Avantaj ve Dezavantajlar
• Garantör, forfaiting işleminde, alacakların vadesine kadar, faiz geliri elde etmektedir. Ayrıca, forfaiting işleminin riskini üstlendiği için, garanti ücreti de talep etmektedir.
• Garantör, forfaiting işleminde, ihracatçı ve ithalatçı arasındaki finansal aracılık görevini üstlenmektedir. Bu durum, garantöre, finansal piyasalarda önemli bir rol oynama fırsatı sunmaktadır.
• Garantör, forfaiting işlemine verdiği garanti ile, forfaiting kuruluşunun tüm riskini üstlenmektedir. Bu durum, garantör için yüksek bir sorumluluktur.
• Garantör, forfaiting işlemine verdiği garanti ile, ilgili yasalara ve düzenlemelere uymak zorundadır. Bu durum, garantör için ek bir sorumluluktur.

10     SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİ

Forfaiting, ihracatçıya ait vadeli alacağın bir finans kuruluşu tarafından satın alınması işlemidir. Finans kuruluşu, ihracatçıya alacağın bedelini peşin olarak ödeyerek alacak hakkını devralır. Bu işlemle birlikte sözleşme taraflar bakımından sona erer.

Yine sözleşmelerin sona ermesine yol açabilecek tüm durumlar, bu sözleşme için de geçerlidir. Bu durumlar arasında takas, ibra, yenileme ve ifa imkansızlığı sayılabilir.

11   SÖZLEŞMEYE UYGULANACAK HUKUK KURALLARI

Forfaiting sözleşmesinin URF800’e tabi olacağı hususunda taraflar anlaşırlarsa URF’nin 5.maddesi, sözleşmede uygulanacak ülke hukukunun ve yetkili mahkemenin taraflarca belirlenmesini öngörmektedir. İşbu maddenin öneri niteliğinde olması, tarafların bu hususu belirlemesini zorunlu kılmamakla beraber sözleşmeye uygulanacak hukukun ve yetkili mahkemenin belirlenmesi son derece önem arzetmektedir. Forfaiting sözleşmesinde uygulanacak hukuk genellikle forfaiter tarafından belirlenir. Bunun nedeni, forfaiter’ın sözleşmeye konu ihracat finansmanını sağlamasıdır. İhracatçı ile forfaiter arasında yapılan forfaiting sözleşmesinde, uyuşmazlık çıkması halinde hangi hukukun uygulanacağı belirlenmemişse, hukukumuz açısından MÖHUK m.24 dikkate alınır. Bu bağlamda forfaiting sözleşmesinin karakteristik edim borçlusu forfaiter olduğundan sözleşmeden doğan borç ilişkilerine uygulanacak hukuk bakımından MÖHUK m.24/4’e gidilebilecektir.

Uluslararası ticari sözleşmelerde taraflar, sözleşmeye uygulanacak hukuku ve yetkili mahkemeyi belirlemedikleri takdirde, uyuşmazlık durumunda hakim, bu hususu kendi ülkesinin hukukuna göre belirleyecektir. Bu durumda, taraflardan her biri, kendi ülkesinin mahkemesinde dava açma hakkına sahip olacaktır.

Taraflar aralarında anlaşarak uyuşmazlığın çözümü noktasında tahkime başvurmayı da kararlaştırabilirler.

SONUÇ

Forfaiting, 1960’larda ortaya çıkan ve günümüzde ihracat finansmanının önemli bir parçası haline gelen bir finansal araçtır.

Forfaiting, çeşitli şekillerde uygulanabilen bir finansman yöntemidir. Ancak, temel olarak, ihracatçı tarafından vadeli olarak satılan mal veya hizmetin bedelinin, ihracatçıya rücu hakkı olmaksızın, forfaiter tarafından iskonto yöntemiyle satın alınmasıdır.

Forfaiting sözleşmesi, hukuk sistemlerinde özel bir sözleşme türü olarak düzenlenmemiştir. Bu sözleşme, ekonomik hayatın ihtiyaçları doğrultusunda zaman içinde gelişmiştir.

Forfaiting sözleşmesinin hukuki niteliği, sözleşmenin bir satım sözleşmesinin temel unsurlarını taşıyıp taşımadığına göre belirlenir. Bu unsurlar, satım konusu, satım bedeli ve satım konusunun para karşılığı değiştirilmesidir. Forfaiting sözleşmesi bu unsurları taşıdığından, literatürde genel olarak bir alacak satışı olarak kabul edilir.

Forfaiting özel bir ihtisas bilgisi gerektirmekte olup ticari işlemlerde herhangi bir hak kaybına uğramamanız için ofisimizde tüm yaygın dillerde ve özenle yürüttüğümüz forfaiting danışmanlık hizmetleri için iletişime geçebilirsiniz.

KAYNAKÇA

1. Tekinalp, Ü. (1988). Türk Mali Kurumlar Hukuku. C. 1, Banka Hukukunun Esasları.
2. ERDEMOL, H., Factoring ve Forfaiting, İstanbul 1992, s. 65.
3. Selin KORKMAZ, “Alternatif Finansman Araçlarının (Faktöring, Leasing, Forfaiting) Banka Kredileriyle Karşılaştırılması” (Yüksek Lisans Tezi, Okan Üniversitesi, 2018).
4. Akartepe, A. (2004), “Forfaiting Sözleşmesi”, AÜEHFD, C.VIII, S.3-4: 449-454.

---

[1] TEKİNALP, Ü., Banka Hukukunun Esasları, İstanbul 1988, s. 364, 365. Ayrıca farklı tanımlar İçin bkz., KONUKMAN, A., Dış Ticaretin Finansmanı ve Türkiye’deki Uygulama, Dış Ticarette Durum Dergisi, S. 21, s. 14; ERİŞ, G, Açıklamalı-İçtihatlı- Uygulamalı Anonim Şirketler Hukuku, Ankara 1995, s. 45; ONURSAL, E., Kredili Satışların Orta Vadeli Finansmanında Yardımcı Bir Yöntem, Forfaiting, http://www.foreign- lrade.eov.tr/ead/DTDERGI/Ekim2001/forfaiting.htm. KABAKÇI/YEĞİNBOY, s. 83; EKŞİ, N., Forfaiting Sözleşmesi, Facultatis Decima Anniversaria, Y. 1983, s. 251.

[2] ERDEMOL, H., Factoring ve Forfaiting, İstanbul 1992, s. 65.

[3] ÖĞÜLMÜŞ, s. 2.

[4] Selin KORKMAZ, “Alternatif Finansman Araçlarının (Faktöring, Leasing, Forfaiting) Banka Kredileriyle Karşılaştırılması” (Yüksek Lisans Tezi, Okan Üniversitesi, 2018), s. 65.

[5] Kondak, 2002, s. 153

[6] Gezici, 2013, s. 115

[7] Kondak, 2002, s. 167/

[8] Erdemol, 1992, s. 77

[9] Ceylan & Korkmaz, 2014, s. 68

[10] Yalçıner, Bal, Kurt, Aksoy, & Tanrıöven, 2011, s. 36

Görsel Kaynağı : https://kobitek.com/uplimages/n_2026_forfaiting.jpg

• Bu makale Av. Orhan İMRAK tarafından kaleme alınmış olup tüm hakları saklıdır. İzinsiz veya usulsüz kullanımı halinde yasal yollara başvurulacaktır.

• Sitemizde yayınlanan yazı ve görseller reklam, hukuki tavsiye ve danışmanlık hizmeti kapsamına girmemektedir. Firmanıza veya size özel çözümlerimiz için iletişime geçebilirsiniz.